ΑΣΥΜΠΤΩΤΙΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

ΜΙΑ ΝΕΑ ΘΕΩΡΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ

 

Χαράλαμπος Χαρίτος

Μηχανολόγος Μηχανικός ΕΜΠ

MBA ΟΠΑ (ΑΣΟΕΕ)

 

Μυριάνθη Μουσά

M.Arch.II Αρχιτέκτων Μηχανικός ΕΜΠ

 

Επικοινωνία:

info @ asymptotic-architecture.org

Θα μπορούσε το ταξίδι στην Αρχιτεκτονική διαχρονικά να παρομοιαστεί με ταξίδι επάνω σε ένα τρένο, με σταθμούς τις διάφορες τάσεις-ρεύματα της Αρχιτεκτονικής; Και ως επιβάτες να παρακολουθούμε από το παράθυρό μας τη μετάβαση από τον έναν σταθμό στον επόμενο μέσα από μια διαδοχή εικόνων, κατ’ αντιστοιχία με τη διαδοχή των τοπίων και των τόπων που συναντούμε σε ένα τέτοιο ταξίδι;

Και αν ναι, μήπως θα έπρεπε το ταξίδι στη σύγχρονη Αρχιτεκτονική να παρομοιαστεί με βουτιά στον απέραντο γαλάζιο ωκεανό; Με μια πρωτόγνωρη ελευθερία κινήσεων από πλευράς των σύγχρονων Αρχιτεκτόνων, οι οποίοι περιβάλλονται από ένα αμέτρητο πλήθος επιρροών και, σε συνδυασμό με τη διαφορετική προσωπικότητα αλλά και τις γνώσεις και την εμπειρία του καθενός, οδηγούνται σε χαοτικά πολλαπλασιαζόμενες επιλογές.

Έναυσμα για τη συγγραφή του παρόντος δοκιμίου υπήρξε η διαπίστωση της έλλειψης - και, κατά συνέπεια, η αναζήτηση - κατάλληλου όρου για τον προσδιορισμό της παγκόσμιας αρχιτεκτονικής δημιουργίας της εποχής μας, καθώς το μετα-μοντέρνο δεν μπορεί να καλύψει τη σύγχρονη αρχιτεκτονική δημιουργία. Το μετα-μοντέρνο έχει αποκρυσταλλωθεί, συνδέεται με συγκεκριμένους Αρχιτέκτονες και έργα και συγκεκριμένες τάσεις-στάσεις-διάθεση-χαρακτηριστικά.

Για την ακρίβεια, αναζητήθηκε αυτοπροσδιοριζόμενος όρος και όχι ετεροπροσδιοριζόμενος [όπως για παράδειγμα συμβαίνει με το “μετα-μοντέρνο” (μετά το μοντέρνο) ή με το “νεο-κλασικό”, ή με άλλο τρόπο, όπως για παράδειγμα με αντίθεση (αντι-, όπως “αντι-τέχνη”) ή με την έκφραση κάποιας χαρακτηριστικής διάθεσης, όπως για παράδειγμα συνέβη στην Τέχνη με τον “Ρομαντισμό”). Όμως, θα τεκμηριωθεί παρακάτω γιατί η επιλογή αυτοπροσδιοριζόμενου όρου είναι αδύνατη. Επιπλέον, είναι εξίσου άστοχο να χρησιμοποιηθεί ετεροπροσδιοριζόμενος όρος. Θα ήταν, επίσης, ευκταίο να προσδιοριστεί ο νέος όρος σήμερα, στο παρόν, και όχι αναδρομικά από τους ιστορικούς της αρχιτεκτονικής στο μέλλον.

Η πρότασή μας περιλαμβάνει συνειδητά τη δημιουργία και την καθιέρωση ενός νέου, πρωτότυπου όρου για τη σύγχρονη αρχιτεκτονική δημιουργία: Ασυμπτωτική Αρχιτεκτονική (Asymptotic Architecture).

Πρόκειται για έναν όρο που καταρχήν δεν δεσμεύεται χρονικά (αχρονικός όρος). Μπορεί να συνεχίσει να προσδιορίζει την αρχιτεκτονική δημιουργία για ακαθόριστο αριθμό ετών, όσο αυτός ο όρος εξακολουθεί να είναι κατάλληλος και αναγκαίος, χωρίς να αναζητά εγωιστικά το χαρακτηρισμό (μοντέρνο, κλασικό κλπ) που θα συνδεθεί μαζί του, διεκδικώντας την αποκλειστικότητα της έννοιας και της χρονικής τοποθέτησής της, κάτι που θα την εγκλώβιζε χρονικά, αισθητικά, μορφολογικά, λειτουργικά, τεχνολογικά, πολιτισμικά κ.ο.κ.

Η “Ασυμπτωτική Αρχιτεκτονική” δεν ανταγωνίζεται το μοντέρνο, το μετα-μοντέρνο ή άλλη αρχιτεκτονική τάση. Έχει συμφιλιωθεί μαζί τους και τις έχει ξεπεράσει.

Ο όρος “Ασυμπτωτική Αρχιτεκτονική” δεν εκφράζει μία συγκεκριμένη τάση. Αντιθέτως, εκφράζει την πολυσυλλεκτικότητα απόψεων και επιρροών που δεν έχουν απαραιτήτως μείζονα κοινά σημεία αναφοράς, πλην της κοινής γνωσιακής αφετηρίας και του κοινού χρονικού πλαισίου εμφάνισης. Πρόκειται για έναν διαρκή διάλογο με το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον. Σήμερα, περισσότερο παρά ποτέ, είναι εμφανής η εκμετάλλευση (με την έννοια της αξιοποίησης) της ρευστότητας των ορίων, η άρση των αναστολών και η αποκορύφωση της αέναης διαδικασίας ανάλυσης-σύνθεσης που χαρακτηρίζει την Αρχιτεκτονική. Η διαφοροποίηση ενισχύεται ακόμη περισσότερο με την έκρηξη της επικοινωνίας, αφού μπορούν όλοι οι Αρχιτέκτονες σήμερα, μέσω της διαρκούς ανατροφοδότησης επιρροών και ιδεών, να γνωρίσουν το έργο κάποιου άλλου Αρχιτέκτονα (εύκολη πρόσβαση στην πληροφορία) και μπορούν να το θαυμάσουν, να επηρεαστούν ή να το απορρίψουν, και πάντως να δημιουργήσουν κάτι δικό τους τόσο μοναδικό όσο και το προηγούμενο.

Η δημιουργικότητα αυτή διευκολύνεται και από την ευρεία διάχυση της κουλτούρας και της πληροφορίας σε παγκόσμιο επίπεδο – “Παγκοσμιοποιημένη Αρχιτεκτονική” – με την ανάμιξη πολιτισμικών στοιχείων στην Αρχιτεκτονική να συγκαταλέγεται στις “συνέπειες”. Η Αρχιτεκτονική κουλτούρα διαχέεται, μετασχηματίζεται και επαναπροσδιορίζεται με μεγαλύτερη ευκολία και ελευθερία από ποτέ.

Η σύγχρονη τεχνολογία έχει άρει τους περιορισμούς και έχει αυξήσει θεαματικά τους βαθμούς ελευθερίας του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού, προσθέτοντας έτσι και νεωτεριστικά στοιχεία. Η παραγωγή πρωτογενών στοιχείων (που διευκολύνεται από την πρόοδο στην τεχνολογία των υλικών, τη διάχυση της κουλτούρας και της γνώσης κλπ) συνυπάρχει με την εκ νέου αξιοποίηση υφιστάμενων στοιχείων, πολλαπλασιάζοντας έτσι τα πιθανά αποτελέσματα – ένας ακόμη λόγος που πολύ συχνά η σύγχρονη Αρχιτεκτονική δεν μπορεί να μπει σε πλαίσια.

Τα παραπάνω, σε συνδυασμό με μια σειρά ποικίλων άλλων παραγόντων, όπως ενδεικτικά: το μεγάλο πλήθος Αρχιτεκτόνων, οι πολλαπλές επιδράσεις, οι αμέτρητες ιδέες, ο μεγάλος αριθμός πραγματοποιημένων έργων – και ραγδαία αυξανόμενος κατά τα τελευταία χρόνια λόγω και της θεαματικής ανάπτυξης των χωρών και των κοινωνιών, και της ανόδου του βιοτικού επιπέδου – προσέφεραν και συνεχίζουν να προσφέρουν τις κατάλληλες ευκαιρίες για αυτή την πρωτοφανή άνθιση της αρχιτεκτονικής δημιουργίας.

Ζούμε στην εποχή της εικόνας και του animation, στην εποχή της μεταβαλλόμενης (μη-στατικής), ζώσας Αρχιτεκτονικής, στην εποχή της επικοινωνίας, των ταξιδιών και του Διαδικτύου. Ζούμε, επίσης, στην εποχή των Star Architects και της επώνυμης Αρχιτεκτονικής. Οι Star Architects ως επί το πλείστον δεν έχουν κοινά στοιχεία ή σημεία αναφοράς σε κλίμακα που να γίνονται καθολικά και χαρακτηριστικά. Ο καθένας προσπαθεί να αυτοπροβληθεί μέσα από τη μοναδικότητά του, ανοίγοντας νέους δρόμους, ή ακόμη και προκαλώντας. Αλλά και τα ίδια τα κτήρια χρησιμοποιούνται ως μέσα επίδειξης, κύρους, προβολής, καταξίωσης, εντυπωσιασμού, κυριαρχίας, και χρησιμοποιούν κάθε είδους στοιχείο για να το πετύχουν. Προσπαθούν να καθιερωθούν ως ορόσημα – τόσο διαφορετικά μεταξύ τους, τόσο πολυπληθή.

Την ανάγκη για επιβολή αλλά και διαφορετικότητα εξυπηρετούν και οι εταιρικές ταυτότητες που αναπτύσσονται πλέον με ιδιαίτερη προσοχή και με τη συνδρομή και την αλληλεπίδραση διαφόρων ειδικοτήτων πέραν των Αρχιτεκτόνων, αναζητώντας την ποικιλομορφία και τη μοναδικότητα με τρόπο που να αποτελέσουν χαρακτηριστικά γνωρίσματα των οργανισμών/εταιρειών/μαρκών, όντας παράλληλα φτιαγμένα για να αναπαράγονται και να προσαρμόζονται σε διαφορετικούς χώρους και τόπους.

Στα προαναφερθέντα θα πρέπει να προστεθεί και η αυξανόμενα καταναλωτική τάση της κοινωνίας, την οποία επηρεάζει και από την οποία επηρεάζεται η Αρχιτεκτονική, με εμφανείς συνέπειες και στην αλληλεπίδραση με τη Διαφήμιση.

Ταυτόχρονα, οι ραγδαίες μεταβολές και η ποικιλομορφία του τρόπου ζωής (όπως για παράδειγμα: πλουραλιστικός, μινιμαλιστικός, οικολογικός κλπ) δεν επιτρέπουν στη σύγχρονη Αρχιτεκτονική να τον αντικατοπτρίσει επαρκώς και να αλληλεπιδράσουν με τρόπο ώστε να καταλήξουν σε μια αντιστοιχία αμφιμονοσήμαντη. Ακόμα και όταν προλαβαίνει να το κάνει, ο αντικατοπτρισμός αφορά ένα στιγμιότυπο (για παράδειγμα: το Millennium Dome στο Λονδίνο που δημιουργήθηκε για να στεγάσει την εμπειρία του Millennium, τα έργα για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2008 στο Πεκίνο, τα έργα για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2012 στο Λονδίνο κοκ). Έτσι, προκύπτουν, μεταξύ άλλων, και εφήμερες αρχιτεκτονικές δημιουργίες, κάτι που αντανακλάται κυρίως σε εμπορικές εφαρμογές (για παράδειγμα: εκθεσιακά περίπτερα, τα οποία σε μεγάλες διεθνείς εκθέσεις αυτοκινήτου βρίσκονται σε κλίμακα οικοδομικού τετραγώνου).

Πέρα από την άρση των περιορισμών, παρατηρείται συχνά και αποδοκιμασία του συντηρητισμού από τους σύγχρονους Αρχιτέκτονες, με ταυτόχρονη ελεύθερη ερμηνεία. Ακόμα και ο “αυθάδης” παραγκωνισμός της θεωρίας και της ιστορίας της Αρχιτεκτονικής – μια αγαπημένη ρητορική των μεταμοντέρνων – είναι σήμερα οικείος. Η αναδρομή στο παρελθόν μπορεί να γίνεται ως κριτική, ενίοτε χλευάζοντάς το ή ακόμα και εκφράζοντας την άρνηση των αυθεντιών του παρελθόντος.

Το αποτέλεσμα όλων των παραπάνω μπορεί να είναι από ετερόκλητες πρωτότυπες δημιουργίες έως αναμικτικές τάσεις “Συνδυαστικής Αρχιτεκτονικής”, όπως η χρήση ανακυκλωμένων υλικών, η επανάχρηση παραδοσιακών στοιχείων αυτούσιων ή σε παραλλαγή/προσαρμογή/μετάλλαξη/σύγχρονη απόδοση μέσω σχεδιασμού, μεθόδων παραγωγής και υλικών του σήμερα. Εξάλλου, ακόμα και όταν δεν συμπίπτουν τα χαρακτηριστικά τους, παραμένουν αναγνωρίσιμες ως δημιουργίες του σήμερα.

Η απόδοση του όρου “Ασυμπτωτική Αρχιτεκτονική” θα μπορούσε να αιτιολογηθεί και από το “τι δεν είναι” ή “τι δεν έχει” η σύγχρονη Αρχιτεκτονική – για παράδειγμα: δεν έχει δόγματα. Αταλάντευτο επιχείρημα για την επιλογή του όρου “Ασυμπτωτική” αποτελεί και το γεγονός ότι δεν μπορεί να διδαχθεί η “σημερινή τάση” στις Σχολές Αρχιτεκτονικής ακριβώς διότι δεν υπάρχει μία μόνο αντιπροσωπευτική και χαρακτηριστική τάση της εποχής, όπως για παράδειγμα συνέβη με τον Μοντερνισμό, που είχε και κάποιο συγκεκριμένο ιδεολογικό και θεωρητικό υπόβαθρο.

Διαπιστώνουμε, τέλος, ότι ο προσδιορισμός “Ασυμπτωτική” θα μπορούσε να μην εκφράζει μόνο τη σύγχρονη Αρχιτεκτονική αλλά και ολόκληρη τη σύγχρονη Τέχνη για τους ίδιους ή αντίστοιχους λόγους. Εξάλλου, η αλληλεπίδραση της Αρχιτεκτονικής με την Τέχνη (με τις άλλες μορφές Τέχνης) είναι διαχρονική και διαρκής. Η εκατέρωθεν αφομοίωση στοιχείων κατά τις παράλληλες πορείες δρα και αυτή πολλαπλασιαστικά στη διαμόρφωση τάσεων και στην παραγωγή πρωτότυπων έργων

Λήμμα από το Λεξικό Της Νέας Ελληνικής Γλώσσας
του Γ. Μπαμπινιώτη:

ασύμπτωτος, -η, -ο ΜΑΘ. ασύμπτωτη ευθεία
ευθεία του επιπέδου μιας καμπύλης, που πλησιάζει συνεχώς ένα τμήμα της χωρίς ποτέ να το τέμνει. [ΕΤΥΜ. αρχ. < α- στερητ. + συμπίπτω]

http://en.wikipedia.org/wiki/Asymptote

 
English